ျမန္မာျပည္အတြက္ ေမးခြန္းမ်ား အပိုင္း(၁၃)

ပုံ- ၁၈၂၄ ပထမ အဂၤလိပ္ -ၿမန္မာ စစ္ပြဲ ၿမန္မာတုိ႔ ၿဗိတိသွ်တပ္၏ က်ဳးေက်ာ္မႈကုိ ခုခံေနစဥ္

အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲမ်ား

-ေအာင္သူၿငိမ္း-

ဦးသန္႔ျမင့္ဦးရဲ႔ ေျခရာေဖ်ာက္ျမစ္ (The River of Lost Footsteps) စာအုပ္မွာ ေနာက္တခန္းကိုေတာ့ သူက "မႏၱေလး" ဆိုၿပီး ဆက္လက္တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ အဓိကအေၾကာင္းကေတာ့ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ေႏွာင္းပိုင္း ကာလ မႏၱေလးနန္းတည္ မင္းတုန္းမင္းဘုရင္ရဲ႔ ေခတ္ျပင္ေရးႀကိဳးပမ္းခ်က္ေတြရယ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကမၻာ့အေျခ အေနေတြကို တင္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ မႏၱေလးၿမိဳ႔တည္ ႏွစ္ ၁၅ဝ ျပည့္အတြက္ ဓါတ္ပံု ျပပြဲေတြ က်င္းပေနၾကတဲ့အခ်ိန္နဲ႔လည္း တိုက္ဆိုင္ေနပါတယ္။

စာဖတ္ မိတ္ေဆြမ်ားခင္ဗ်ား

"မႏၱေလး" ဆိုတဲ့အမည္ကိုၾကားလိုက္ရင္ ႏိုင္ငံျခားသားေတြက အင္မတန္ေရွးက်တဲ့၊ ဥေရာပနဲ႔အသြင္ကြဲျပားၿပီး တကယ့္ ကို ဆန္းက်ယ္ အေရွ႔တိုင္း တေသြးေမြးဆန္တဲ့၊ ထူးျခားတဲ့ အဆင္အေသြး၊ အနံ့အေရာင္ေတြနဲ႔ ျပည့္စံုရာ ေဒသလို႔ ယူဆ ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ တကယ္ကေတာ့ မႏၱေလးက သိပ္ၿပီး ေရွးက်လွတာေတာ့ မဟုတ္ ပါဘူး။ မႏၱေလးကို ၁၈၅၇ ခုႏွစ္မွာ တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး ႏွစ္ ၁၅ဝ မွ်သာပဲ သက္တမ္းရွိပါေသးတယ္။ မႏၱေလးနန္း ေတာ္တည္ေထာင္ခ်ိန္ဟာ နယူးေယာက္ၿမိဳ႔ မန္ဟက္တန္အရပ္မွာ ေမစီ ကုန္တိုက္ႀကီး ဖြင့္လွစ္လို႔ သူ႔ေဖာက္ သည္ေတြ စတင္ေစ်းေရာင္းခဲ့တဲ့အခ်ိန္ပါ။

မႏၱေလးၿမိဳ႔ကို ေျပာင္းေရႊ႔နန္းတည္ခဲ့သူကေတာ့ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔မတိုင္မီ ပုဂံမင္းလက္ ထက္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာဒုတိယစစ္ပြဲျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာေတြဖက္က တိုက္ခ်င္တဲ့ စစ္ပြဲမဟုတ္ သလို၊ စစ္တိုက္ထားဖို႔ လည္း အဆင္သင့္ ရွိမေနခဲ့ပါဘူး။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔ဝန္က အဂၤလိပ္သေဘၤာကပ္ပတိန္ ၂ ဦးကို အေကာက္ခြန္ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈနဲ႔ ဒဏ္ရိုက္ပါတယ္။ ဒီကိစၥအေပၚကို ၿဗိတိသွ်-အိႏၵိယဘုရင္ခံ ေလာ့ဒ္ ဒါလ ဟိုစီ က ဒဏ္ရိုက္တာကို ျပန္ရုပ္သိမ္းဖို႔၊ ရန္ကုန္ ၿမိဳ႔ပိုင္ကို အေရးယူဖို႔ ရာဇသံပို႔ပါတယ္။ ျမန္မာအာဏာပိုင္ ေတြဖက္က လိုက္ေလ်ာေပမယ့္လည္း ၿဗိတိသွ် ေရတပ္ဗိုလ္ ေကာ္မိုဒို လမ္းဘတ္က သူ႔သေဘာနဲ႔သူ ျမန္မာ ဆိပ္ကမ္းတခုလံုးကို ပိတ္ဆို႔ထားလိုက္ၿပီး၊ မလႊဲမေရွာင္သာ စစ္ျပင္ရ တဲ့အတြက္ ကုန္က်စရိတ္ေလ်ာ္ေၾကး ရူပီး တသန္းေတာင္းပါတယ္။ ဒုတိယအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲ အၿပီးမွာေတာ့ ေျမထဲ ေဒသအထိ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ တခုလံုးက အဂၤလိပ္လက္ေအာက္က်ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။


အဂၤလိပ္-ျမန္မာဒုတိယစစ္ပြဲအတြင္းမွာပဲ မင္းတုန္းမင္းသားနဲ႔ ကေနာင္မင္းသားတို႔ ညီအစ္ကိုက နန္းတြင္း အာဏာ သိမ္းမႈျပဳၾကၿပီး မင္းတုန္းမင္းဘုရင္ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ယခင္ဘုရင္ျဖစ္တဲ့ ပုဂံမင္းကလည္း အရည္အခ်င္းနဲတဲ့ ဘုရင္ျဖစ္လို႔ နန္းေတာ္ထဲက မွဴးႀကီးမတ္ရာေတြကလည္း မင္းတုန္းမင္းသားဖက္က ပူးေပါင္းကူညီ ခဲ့ၾကပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီအရိပ္မဲက ျမန္မာႏိုင္ငံတဝက္သာမက၊ တခုလံုးကို လႊမ္းမိုးၿခိမ္းေျခာက္ေနၿပီလို႔ ေျပာရမယ့္ အခ်ိန္ပါ။ ဒီအခ်ိန္မွာ သူလုပ္စရာက်န္တာက ျမန္မာ့မင္း ေနျပည္ေတာ္က လြတ္လပ္တဲ့အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္တခုအျဖစ္ ဆက္လက္ရပ္တည္ႏိုင္ေရး ရုန္းကန္ႀကိဳး ပမ္းရသလို၊ တခ်ိန္က ေခတ္ေနာက္က်ခဲ့လို႔ စစ္ရႈံးရတာကို သင္ခန္းစာယူၿပီး ေခတ္မီေရး၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ ေရး ႀကိဳးပမ္းခ်က္ေတြ အားသြန္လုပ္ရပါေတာ့တယ္။

မင္းတုန္းမင္း ၁၈၅၃-၁၈၇၈

မင္းတုန္းမင္းက သီလ၊ ပညာ၊ အေျမာ္အျမင္နဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့ မင္းေကာင္းမင္းျမတ္လို႔ သိၾကပါတယ္။ သူ႔လက္ ထက္မွာ ေရႊတိဂံုေစတီ ထီးေတာ္သစ္တင္တာ၊ ပဥၥမသဂၤါယနာတင္တဲ့ ကိစၥေတြေၾကာင့္ ဗုဒၾၶြဘာသာကို ရိုေသကိုင္းရိႈင္းသူ မင္းအျဖစ္ လူသိမ်ားလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မင္းတုန္းမင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ ေခတ္မီေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္စီမံခန္႔ခြဲေရး ကိစၥေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကိုေတာ့ လူေျပာနည္းလွပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းက ဗုဒၶဘာသာ သာမက က်န္တဲ့ မူစလင္၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာေတြကိုလည္း ခ်ီးေျမာက္ခဲ့ပါတယ္။ နန္းေတာ္ ထဲမွာ မူစလင္ပလီ၊ ခရစ္ယာန္ ဘုရင္ဂ်ီေက်ာင္း ေတြကိုလည္း ေဆာက္ေစခဲ့ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ မင္းတုန္းမင္းက ေခတ္ေနာက္က်ေနၿပီလို႔ သိတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဖက္ေပါင္းစံုက ေခတ္မီေရး ႀကိဳးပမ္းခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

သူက သူ႔ညီ နန္းသိမ္းဖက္ ကေနာင္မင္းသားကို အိမ္ေရွ႔မင္းသား အရာေပးၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ျပည္တြင္းလံုျခံဳ ေရး၊ စစ္တပ္ကို ေခတ္မီလက္နက္တပ္ဆင္ေရး၊ စက္မႈထြန္းကားေရးကိစၥေတြကို လုပ္ေစခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္ေျပာင္း ေနတဲ့ ဥေရာပရဲ႔ အေျခအေနကိုလည္း လိုက္မီသူပါ။ သူနဲ႔ေခတ္ၿပိဳင္ျပဳျပင္ေရး လုပ္ခဲ့ၾကသူေတြမွာ အီဂ်စ္က မာမက္ အာလီ၊ ဆိုင္ယံလို႔ေခၚတဲ့ ထိုင္းႏိုင္ငံက ေမာင္းကြတ္ဘုရင္၊ ဂ်ပန္က ေမဂ်ီဘုရင္ေတြလည္း ပါဝင္ခဲ့ၾကပါ တယ္။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက ေမဂ်ီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးက ၁၈၆၈ ခုႏွစ္မွ စတာျဖစ္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံက ေခတ္ေရွ႔မေျပးဖူး ဆိုရင္ေတာင္ ေခတ္ေနာက္ မက်ခဲ့ဘူးလို႔ ဆိုရင္ ရႏိုင္ပါတယ္။

မင္းတုန္းမင္းနဲ႔ ကေနာင္မင္းသားက အေနာက္တိုင္းက စက္မႈသိပၸံနည္းပညာေတြရဖို႔ နန္းေတာ္ထဲက ျမန္မာ လူငယ္ ၉ဝ ေက်ာ္ကို ပညာေတာ္သင္ ေစလႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ အခ်ဳိ႔ကို အိမ္နီးခ်င္းအိႏၵိယကို ပို႔သလို၊ အခ်ဳိ႔ကို အီတလီ၊ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမဏီ အထိ ေစလႊတ္ ပညာသင္ေစခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၇ဝ မွာေတာ့ အင္းဝေရႊနန္းေတာ္မွာ ႏိုင္ငံျခားပညာတတ္ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိေနၿပီလို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒါတင္မက ဖန္ထည္၊ ခ်ည္ထည္၊ မဲနယ္၊ သံရည္ႀကိဳစက္ စသျဖင့္ စက္ရံု (၅ဝ) ေက်ာ္ တည္ေဆာက္ေစခဲ့ပါတယ္။ အရင္က တူမီး သံုးေခြစြပ္ ေသနတ္ ေတြေလာက္သာ ရွိခဲ့တဲ့ တပ္မေတာ္အတြက္ ရိုင္ဖယ္ ေသနတ္ေတြနဲ႔ ခဲယမ္းစက္ရံုေတြလည္း တည္ေစခဲ့ပါ တယ္။ အရင္က ရာစု၊ ေထာင္စု စသျဖင့္ ၿမိဳ႔ေတြ၊ နယ္ေတြအလိုက္ စစ္သားဆင့္ေစတဲ့ စနစ္ကေန ပံုမွန္ တပ္မေတာ္တရပ္အျဖစ္ စုဖြဲ႔ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အဂၤလိပ္မင္းႀကီး ဆာအာသာ ဖဲယား မႏၱေလးေနျပည္ေတာ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ စစ္သားအင္အား ၁ဝ,ဝဝဝ ေက်ာ္နဲ႔ စစ္အင္အားျပႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ လည္း မွတ္တမ္းေတြမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။

ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ဖက္မွာလည္း မႏၱေလးကို ဗဟိုျပဳၿပီးေတာ့ ဧရာဝတီျမစ္ရိုးတေလွ်ာက္မွာ ေၾကးနန္းပို႔တဲ့ စနစ္ေတြ ထူေထာင္ထားႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါတင္မကပါဘူး။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေတြကိုလည္း အႀကီးအက်ယ္ ေတာ္လွန္ ျပင္ဆင္ခဲ့ ၾကပါတယ္။ ယခင္က ၿမိဳ႔စား၊ ရြာစားစနစ္ေတြကို ဖ်က္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ပိုရဖို႔ ျပင္ဆင္ဖြဲ႔စည္းေစခဲ့ပါတယ္။ အခြန္စနစ္ကို ပိုလို႔စနစ္က်ေအာင္ ျပဳျပင္ၿပီး ၿမိဳ႔စားေတြက လခစားေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ယခင္နန္းေတာ္ထဲက ဖြဲ႔စည္းပံု အေဟာင္းေတြကိုလည္း ဖ်က္ပစ္ခဲ့ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာစီးဆင္းပံု လမ္းေၾကာင္း ပိုမိုစနစ္က်လာေစဖို႔၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ နယ္ပယ္ေတြ သတ္မွတ္ဖို႔ စနစ္ တက်ျပင္ဆင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေခတ္မီ ပညာေတြကို အငမ္းမရ ငတ္မြတ္ေနၾကတဲ့ ကေနာင္မင္းသား၊ ေယာမင္း ႀကီး ဦးဘိုးလိႈင္၊ မကၡရာမင္းသားႀကီးတို႔က (Encyclopedia Britinica) လို႔ ေခၚတဲ့ စြယ္စံုက်မ္းကိုေတာင္ အကုန္ ဘာသာျပန္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကပါတယ္။ အရွိန္အဟုန္ ေကာင္းေကာင္းနဲ႔ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေခတ္မီဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာမင္းေနျပည္ေတာ္ကို အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္တခုအေနနဲ႔ အသိအမွတ္ ျပဳဖို႔ ကင္းဝန္မင္းႀကီးဦးေဆာင္တဲ့ သံအဖြဲ႔ကိုလည္း အဂၤလန္၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံေတြဆီ ေစလႊတ္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ပါ ေသးတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း မင္းတုန္းမင္းရဲ႔ ေခတ္မီေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းေတြ မေအာင္ျမင္ရတာကို စာေရးသူ ဦးသန္႔ျမင့္ဦးက အခ်က္ ၃- ခ်က္ သံုးသပ္ခဲ့ပါတယ္။ ပထမအခ်က္ကေတာ့ ၿဗိတိသွ်ေတြကိုယ္၌က ပင္လယ္ ေရလမ္းကို ပိတ္ဆို႔ထားခဲ့ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကို လြတ္လပ္စြာ ကုန္သြယ္ခြင့္ မျပဳခဲ့တာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယ တခ်က္ကေတာ့ အိမ္နီးခ်င္း တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ ျပည္နယ္ထဲက ျပႆနာပါ။ ယူနန္ျပည္နယ္မွာ မူစလင္ ပန္းေသးေတြ ပုန္ကန္ထႂကြမႈျဖစ္လို႔ တရုတ္အင္ပိုင္ယာ ျပည့္ရွင္က အသိအမွတ္မျပဳရ၊ စီးပြားပိတ္ဆို႔ဖို႔ကို ျမန္မာဘုရင္ထံ ေတာင္းဆိုလာလို႔ လိုက္ေလ်ာ ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္ ဝင္ေငြ ရေပါက္ရလမ္း ေကာင္းေနတဲ့ ဝါဂြမ္းကုန္သြယ္ေရးကိုလည္း လက္လႊတ္ လိုက္ရပါတယ္။ ကုန္းတြင္းပိုင္း ကုန္သြယ္ေရးက ဝင္ေငြ ေတြလည္း ခမ္းေျခာက္ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။ ေအာက္ ျမန္မာ ျပည္က်ကတည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆန္အပိုအလွ်ံ နည္းလာေတာ့ ဝါဂြမ္းကုန္သြယ္ေရးကိုသာ အားထားေနခဲ့ရတဲ့ ကာလ ျဖစ္ပါတယ္။ တတိယအခ်က္ကေတာ့ မႏၱေလးနန္းတြင္းမွာ ျဖစ္လာတဲ့ ပုန္ကန္ထႂကြမႈေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။ မင္းတုန္းမင္းရဲ႔သားေတာ္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ျမင္းကြန္း၊ ျမင္းခုန္တိုင္တို႔က ၁၈၆၆ ခုႏွစ္မွာ ပုန္ကန္ အာဏာသိမ္းဖို႔ ႀကိဳးစားၾကၿပီး၊ အိမ္ေရွ႔စံ ကေနာင္မင္းသားႀကီးကို လုပ္ၾကံခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနာက္တခါ ကေနာင္ မင္းသားရဲ႔ သား ပတိန္းမင္းသားက လည္း ပုန္ကန္ထႂကြျပန္ပါတယ္။ ဒီအေရးေတြကို ေအာင္ျမင္ခဲ့ေသာ္လည္း နန္းေတာ္အတြင္းမွာ အေတာ္ခ်ိနဲ႔ သြားခဲ့ရပါတယ္။

ေနာက္တပတ္မွာေတာ့ ကိုလိုနီေခတ္ အေျပာင္းအလဲနဲ႔ မလြဲမေရွာင္သာၾကံဳေတြ႔ခဲ့ရပံုေတြကို ဆက္လက္တင္ျပ ပါမယ္။ အားလံုး ၿငိမ္းခ်မ္းေပ်ာ္ရႊင္ႏိုင္ၾကပါေစ။

မွတ္ခ်က္။ ဤေဆာင္းပါးအား RFA -ၿမန္မာ အစီအစဥ္ မွတဆင့္ ေလလႈိင္းကေနထုတ္လႊတ္သြားၿပီးၿဖစ္သည္။ စာေရးသူ ၏ခြင့္ၿပဳခ်က္ အရ စာဖတ္သူတုိ႔အား အခန္းဆက္မ်ားၿဖင့္ ေဖာ္ၿပသြားမည္ ၿဖစ္သည္။ မူရင္း (link)